Initiatieatelier o.l.v. Karolien Hamers
In het initiatie-atelier werkten we rond de spreekwoordendeksels (begin 20eeuw) uit Neder-Congo die we zagen in het Africa Museum in Tervuren. De deksels werden versierd met gesculpteerde afbeeldingen die spreekwoorden uit de streek voorstelden en waren bedoeld om uiting te geven aan een gedachte, een verwijt of een mening. Het deksel werd dan op de pot gelegd waarin het eten werd opgediend. Ze dienden immers voornamelijk om kleine of grote geschillen in een gezin op te lossen. Zo wist iedereen wat het gespreksonderwerp ging zijn.
‘Iemand heeft me met m’n mond op de termietenheuvel doen stoten.” (ik heb ongelijk gehad door op je woord te vertrouwen, maar ik klaag niet om de zaken niet gecompliceerder te maken).’
Bron: https://www.africamuseum.be/nl/discover/focus_collections
Dit werd onze inspiratiebron om persoonlijk werk te maken over (de) kracht(van)(,) (mis)communicatie, taboe, bedekken/ontdekken, verstoppen,…
Elke student schreef een eigen tekst om zijn werk te duiden.
Joke Tulleneers
Hoe ervaar jij jouw rouw vandaag? Een blokje als houvast voor jouw rouwtaal.
Onumenten geven letterlijk een fysieke plek aan verlieservaringen. Ze kunnen verbinding, samenhorigheid en troost bieden. Met dit kleine onu(mini)ment wil ik die betekenis thuis brengen en een taal creëren voor wat er in jou rouwt. Wat wil gezien of gehoord worden zonder woorden? Is het een gevoel van eenzaamheid, de behoefte om herinneringen te delen, een verlangen naar steun, of gewoon samen zijn en nood aan afleiding? Het blokje dat in het midden van het bordje, de troostcirkel, wordt geplaatst, symboliseert de behoefte van dat moment. Zo rust er geen taboe op rouw.
Enkele voorbeelden van behoeften, maar je kunt je eigen rouwtaal creëren. En elke kleur of vorm een andere betekenis geven die bij jou past.
een blauw blokje voor troost
een paars blokje staat voor de behoefte aan gezelschap
een oranje blokje voor het delen van herinneringen
een roze blokje voor de behoefte aan rust en ruimte voor zichzelf
een groen blokje voor de behoefte aan afleiding
een donkergroen blokje voor zelfexpressie
(Geïnspireerd door de onumenten van Uus Knops en poëtische zinnen van Marlies Verdoodt)
Door de bomen het bos niet meer zien
Sonia Tielemans
Mijn inspiratie voor dit werk is vooral gekomen uit de twee boomstronken.
m.a.w. niks houdt de natuur tegen… de bomen komen letterlijk uit het deksel.
Het is vooral de “kracht van de natuur” dat ik wil benadrukken m.a.w. er is niks dat de natuur kan tegenhouden. De mensheid heeft er nu al mee te maken… overstromingen, aardverschuivingen…
Het is een oproep naar iedereen die in zijn eigen wereldje iets wil/kan bijdragen tot de natuur…
Saskia Vyncke
Aantal pax : maximum 4
Toebehoren : 1 dekseltje pp
Doel : leren luisteren
Opzet : emoties uiten
Hoe : je vertelt over je gevoelens van het moment. De anderen luisteren. Als je klaar bent leg je je dekseltje op de vis. Dan is het de beurt aan de volgende.
Kadert in : de kracht van verbindend communiceren
Sam De Cock
Kopen als ontspanning en status. Bezit als bron van geluk. Work hard, play hard. Verleidelijk, maar oppervlakkig. Korte dopamineshots met een keerzijde. Dat is consumentisme, de sirene van het kapitalisme. Een slinkse en alomtegenwoordige invloed waar niemand beter van wordt.
Waar ligt dan de ware kracht? Standvastigheid tijdens turbulentie en de keuzevrijheid in wat of wie op je inwerkt. Je niet laten vangen door de kermis van het consumentisme is een goed begin.
Te midden van de schreeuwerige en kakofonische verlokkingen vinden we onze krachtige protagonist. Sober en onopvallend krachtig. Aan de binnenkant van het potdeksel vindt men de ultieme tegenwerping, verwerping zelfs –I do not care: een uitspraak die verborgen blijft, alleen bedoeld voor de protagonist. Dit is geen houding van verzet, maar een progressie naar het inzicht dat echt geluk en voldoening niet te koop zijn.
Give someone a fish and they eat for a day;
Teach someone to fish and they eat for a lifetime.
De eindeloze kracht van communicatie.
Rina Verbruggen
Het getoonde werk is een ovale schaal gevuld met kleine voorwerpen. Aan beide zijden van de schaal bevinden zich komvormige schaaltjes waarin de voorwerpen of briefjes kunnen gelegd worden. Deze kunnen vervolgens gebruikt worden als gespreksonderwerp en zijn zo een startpunt om verhalen en persoonlijke ervaringen te delen met elkaar. Om het gesprek af te ronden kan alles centraal onder de stolp geborgen worden waar het veilig zit, nog zichtbaar door de openingen, maar toch afgesloten en als herinnering neergelegd.
De symboliek van kleurrijke keramiek, ontstaan uit ruwe klei, verwijst naar de heerlijke gesprekken die kunnen ontstaan vanuit een simpele woordspeling of eenvoudig onderwerp.
Het kunstwerk nodigt uit tot dialoog en benadrukt de kracht van communicatie als middel om interactie tussen mensen te bevorderen.
Voor spreekwoorddeksels moeten we terug gaan in de tijd naar Afrika, Neder Congo en cabinda.
Ze werden vervaardigd door de mannen van verschillende soorten hout en dienden voor de vrouw om een onderwerp aan te kaarten binnen het huwelijk.
Mijn ontwerp is een moderne versie van deze klassieke potjes met deksels per thema.
Ik heb gekozen voor gebogen vormen.
Gebogen vormen spelen in op de emoties.
De ovale vorm van de doos en het deksel staat voor perfectie, gemeenschap, eenheid, oneindigheid en vriendschap maar ook vooral voor kracht omdat er geen scherpe randen zijn.
De kracht van een goed huwelijk is het doel van deze vorm van communicatie.
Ook de roze kleur van mijn doos staat voor liefde, kalmte, onschuld en optimisme. Deze geeft nog meer kracht en ondersteuning om het aan te kaarten probleem tot een goed einde te brengen.
Kracht is een concept dat door de eeuwen heen in spreekwoorden en gezegden tot uiting komt.
Deze spreekwoorden zijn kleine schatten van wijsheid die generaties met zich mee dragen.
Ze herinneren ons eraan dat kracht niet alleen fysiek is maar ook mentaal, emotioneel en spiritueel.
Dit keramisch beeldje symboliseert twee mensen die naar elkaar toe buigen en woorden gebruiken om gesprekken aan te snijden en gevoelens op tafel te leggen.
De keramiek als kunstvorm zorgt voor een diepgaand gevoel van verbondenheid.
Buigend op en neer
naar het licht, met volle kracht.
Kusje aan de zon.
Kracht door buigzaamheid?
Is BUIGEN naar de ander zwak of juist heel sterk?
Haal je kracht uit de ANDERE BEGRIJPEN?
Geloof jij in naar elkaar toe buigen
met aandacht voor elkaars verschillen
om tot krachtige oplossingen te komen?
Haal jij KRACHT uit SAMEN-
zijn
doen?
Met mijn kleine werk heb ik deze grote vragen over wat kracht betekent in, voor onze samenleving proberen uit te beelden.
Hoor je
De verpletterende omarming
Zie je
Het verdwijnen
in het overlopen van de pot van het gezinsgeluk
Voel je
De omstrengeling
overweldigend / onweerstaanbaar
Als je twijfelt
Doe het toch maar
Als je bang bent niet aanvaard te worden
– Omdat je afwijkt van wat mensen ooit tot norm maakten –
Wijk dan toch maar af
Als je voelt dat anderen niet goed weten hoe om te gaan met…
Luister
Als je ziet dat mensen niet durven zijn wie ze zijn
Ga voor hen op de barricades staan.
Als je niet goed weet of dat iets uithaalt.
Doe het toch maar.
Stel je open
Neem een kaartje uit het werk dat je voor je ziet
Ga in gesprek
Als leerkracht op een basisschool ervaar ik de laatste tijd vaker dan me lief is
een sfeer
waarin het best moeilijk is om thema’s die LGBTQ+ gebonden zijn op een fijne manier
bespreekbaar te maken.
Door dit werk een plekje te geven op school hoop ik de leerlingen en leerkrachten op een
vrolijke manier te triggeren om zo samen op een warme respectvolle manier te luisteren, te
spreken, te voelen dat kunnen zijn wie je bent de basis is om gelukkig door het verdere
leven te gaan.
Als er in dat verdere leven een moment is waarop ze twijfelen aan wie ze nu echt zijn, bang
zijn om niet aanvaard te worden, af te wijken van “de norm” of geen vakje lijken te vinden
waar ze in passen…
hoop ik dat ze weten dat er een plek was
en dat beeldje
en een “juf” die hen aanmoedigde om heel dicht bij zichzelf te blijven.
Beeldatelier jongeren o.l.v Yorick Van de Walle
In groep bespraken de jongeren hoe we omgaan met verschillende culturen en hoe we ons in het heden verhouden tegenover het verleden. Het portaal, als poort tussen vele werelden, werd voor deze klas de visualisering van verbinding en ontmoeting. Dat is misschien erg letterlijk, maar vooral ook erg fairycore.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Kapwani Kiwanga (°1978) is een Canadese kunstenaar geboren in Hamilton die werkt in Parijs. Haar werk staat bekend om haar omgang met kwesties als kolonialisme, gender en de Afrikaanse diaspora. Haar praktijk steunt op uitgebreid onderzoek naar archiefmateriaal uit Afrika en de Afrikaanse diaspora, dat zij vervolgens omzet in historisch onderzoek. Kiwanga investeert niet alleen in het verleden maar ook in de toekomst, vertelt afrofuturistische verhalen en creëert speculatieve archieven van toekomstige beschavingen om na te denken over de impact van historische gebeurtenissen. De afgebeelde triomfboog is een replica van de boog die in 1961 in Rwanda werd opgericht toen de Republiek werd uitgeroepen, de onafhankelijkheid werd pas in 1962 bekrachtigd.
VANDAAG
Een poortdoorgang om zich welkom te voelen zie je bij het binnenrijden in sommige steden in Congo, zoals Lubumbashi. Lubumbashi is de tweede stad van de Democratische Republiek Congo en de hoofdstad van de provincie Haut-Katanga. De entree staat voor identiteit en zet meteen de toon, het beïnvloedt de stemming en gevoelens van de bezoekers. Momenteel kunnen incidenten die verband houden met ongeregeldheden in verband met de politieke situatie zich regelmatig voordoen, vaak plotseling en onverwacht. In normale omstandigheden is de sfeer ontspannen en ongedwongen. Openheid, spontaniteit, gezelligheid, verbondenheid door het gemeenschapsgevoel zijn belangrijke kenmerken. We blijven hopen op een betere toekomst!
Initiatieatelier o.l.v Ludwig Lemaire
We komen naakt ter wereld, worden door penseelstreken bedekt – getatoeëerde lichamen. Door muziek worden we van ritme voorzien en door taal gevormd. Kunst is onze steun en shelter. Afrikaanse kunst staat nog dicht bij onze oorsprong. Ons atelier liet zich leiden door de kracht van deze origine. We vonden inspiratie in motieven van weefkunst, architectuur, maskers, lichaamsbeschildering, inkervingen, totems,… . Naast de inspiratie uit Afrika zijn we ook schatplichtig aan kunstenaars zoals Noguchi en Calder. Esthetiek komt niet op de eerste plaats: kunst ligt dwars, kunst werkt tegen. Onze objecten worden actieve kracht!
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Kader Attia (°1970) werd geboren in Dugny, Frankrijk, uit Algerijnse ouders en groeide op in Parijs en Algerije. Hij bracht verschillende jaren door in Congo en Zuid-Amerika. De ervaring met deze verschillende culturen, waarvan de geschiedenis door de eeuwen heen werd gekenmerkt door rijke handelstradities, kolonialisme en multi-etnische samenlevingen, resulteert in zijn onderzoek tot het concept Repair. Het herstelprincipe als constante in de natuur en dus ook in de mensheid. Elk systeem, sociale instelling of culturele traditie kan worden beschouwd als een oneindig herstelproces, dat nauw verbonden is met verlies en wonden, met herstel en hernieuwde toe-eigening. Repair reikt dus veel verder dan het onderwerp en verbindt het individu met gender, filosofie, wetenschap en architectuur, en betrekt het ook bij evolutionaire processen in de natuur, cultuur, mythe en geschiedenis.
VANDAAG
De Grote Moskee van Djenné in Mali is een waar architectonisch wonder gebouwd in de 13e eeuw gemaakt van leem en hout en is sinds 1988 opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Naast zijn architectonische schoonheid is dit ook een belangrijk cultureel centrum voor de lokale bevolking. De moskee speelt een centrale rol in het dagelijks leven van de inwoners en is een plek van gebed, reflectie en gemeenschap. Elke vrijdag komen honderden mensen samen om gezamenlijk te bidden en deel te nemen aan religieuze ceremonies. Daarnaast vindt er jaarlijks een bijzonder evenement plaats genaamd de ‘Crepissage’. Tijdens dit evenement wordt de moskee opnieuw bepleisterd en worden de muren en pilaren van een nieuwe laag leem voorzien. Dit ritueel, dat al eeuwenlang plaatsvindt, is van onschatbare waarde voor de lokale gemeenschap en versterkt de band tussen de inwoners en demoskee.
Beeldathelier kinderen o.l.v Véronique Mazimpaka
Preludium GSM. Is een kruising tussen een landkaart en een gsm. Het idee is bij de leerlingen onstaan door het bestuderen van de Lukasa, een geheugenapparaat gemaakt door de Bambudye van de Luba gemeenschap, drager van kennis en geschiedenis. De gsm met internetverbinding is een handig middel wanneer het geheugen ons in de steek laat. Het ligt mooi in het verlengde van onze handpalm zoals de Lukasa. In klei hebben de leerlingen patronen ingedrukt met verschillende materialen in de vorm van mentale landkaarten. De gsm is ook een verwijzing naar de exploitatie van de natuurlijke rijkdommen van Congo voor de verrijking en het comfort van Westerlingen.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Sammy Baloji (°1978) is een Congolese beeldend kunstenaar en fotograaf geboren in Lubumbashi, Democratische Republiek Congo. Hij woont en werkt afwisselend in Brussel en zijn geboortestad. In zijn werk verkent hij de nagedachtenis en de geschiedenis van de Democratische Republiek Congo. Ook stelt hij een permanent onderzoek naar het culturele, architecturale en industriële erfgoed van de regio Katanga en hij bevraagt de gevolgen van de Belgische kolonisatie. Met zijn werk The Long Hand kijkt Baloji naar de relatie tussen Antwerpen en de wereld, en de soms bewogen geschiedenis daarvan. Het vormt een krachtig beeld in de publieke ruimte om zowel ons verleden als onze toekomst te benadrukken en om nieuwe verhalen toe te voegen aan ons collectief verhaal.
VANDAAG
Het AfrikaMuseum van Tervuren heeft samen met de universiteiten van Gent, Antwerpen en Uele (DRC) een nieuw onderzoeksproject met als centrale vraag: “Kan een herstelde verbinding met het erfgoed van het koloniale verleden een katalysator zijn in de processen van vredesopbouw in Noordoost-Congo?” In deze confl ictregio gaat een heropleving van oude politieke tradities gepaard met een groeiende belangstelling voor het verleden. Het project zal de hedendaagse Afrikaanse politieke cultuur onder de loep nemen en ook het potentieel onderzoeken van een herstel van de herinnering aan en de toegang tot dit verloren erfgoed via digitale restitutie. Voorbeelden hiervan zijn de objecten die de status van traditionele chefs weergaven, zoals hoofdtooien, ceremoniële messen, of muziekinstrumenten. De Lukasa kan je bekijken in de collectie van het AfrikaMuseum.
Beeldatelier kinderen o.l.v Petra Everaert
Geïnspireerd door William Kentridge hebben de kinderen hun tekenkunst aangewend om het uitsterven van de witte neushoren in de kijker te zetten. Tekeningen in houtskool als een politieke kracht om de problematiek aan te kaarten.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
William Kentridge (°1955) is een Zuid-Afrikaanse kunstenaar geboren in Johannesburg. Hij staat vooral bekend om zijn prenten, tekeningen en animatiefi lms. Deze laatste worden geconstrueerd door een tekening te filmen, doorhalingen en wijzigingen aan te brengen en deze vervolgens opnieuw te filmen. Het verhaal dat Kentridge wil vertellen wordt versluierd en verpakt weergeven. In één van zijn films vormt de neushoorn een rode draad door het verhaal. In het werk van Kentridge staat het met uitsterven bedreigde dier symbool voor de oorspronkelijke bevolking van Afrika. Kentridge geloofde dat zijn etnisch-joodse karakter hem een unieke positie gaf als externe waarnemer in Zuid-Afrika. Zijn ouders waren advocaten, bekend om hun verdediging van slachtoff ers van de apartheid. De belangrijkste thema’s in zijn kunst vanaf de jaren tachtig zijn onderwerpen zoals kolonialisme, apartheid en totalitarisme.
VANDAAG
De flora en fauna van Afrika vormen ongeveer een kwart van de biodiversiteit op aarde. Veel van de soorten zijn echter bedreigd of ernstig bedreigd en andere zijn al uitgestorven. Ondanks dat er een dalende trend te merken is in de stroperij van Afrikaanse neushoorns om hun hoorns en ook de illegale handel in neushoornproducten sterk is afgenomen. Vormt het fenomeen nog altijd een acute bedreiging voor het voortbestaan van de iconische dieren. De dieren vallen ten prooi aan stropers omdat hun hoorns in Azië gegeerd zijn voor gebruik in traditionele geneeskunde of als vermeend afrodisiacum. Het leeuwendeel van de incidenten (90 procent) vond plaats in Zuid-Afrika. Vooral de witte neushoorns werden gestroopt in het bekende natuurreservaat Kruger Park. Het totale aantal witte neushoorns is met 12 procent afgenomen, terwijl de populatie van de zwarte neushoorn met 12 procent is toegenomen.
Atelier Les Cajoutiers o.l.v Khoudia Diouf en Abdourahmane Guissé
Les Cajoutiers hebben een scherp observatievermogen ter compensatie van hun doofheid. Ze hebben zich laten inspireren door de dieren in hun omgeving in de stijl van Pilipili Mulongoy. De schilderijen zijn getekend en geschilderd op een dun laagje zand naar oude Senegalese traditie. Het is een heel oude praktijk die ooit door analfabeten werd gebruikt om familielijnen vast te leggen. Tegenwoordig zijn zandschilderijen te vinden in bijna alle regio’s van Senegal, en in elk ervan is de stijl heel anders. In zeldzamere gevallen gebruiken kunstenaars ook kleurstof.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Pilipili Mulongoy (°1914) is een schilder geboren in Ngolo in de provincie Katanga, Congo. In 1944 vestigt hij zich in Elisabethville, het huidige Lubumbashi, om bij de Travaux Publics te werken als huisschilder en loodgieter. Hij wordt ontdekt in 1946 door Pierre Romain-Desfossés en wordt de eerste student in het atelier Le Hangar. Pilipili heeft een uiterst verfijnde en nauwgezette schilderstijl waarbij hij de Afrikaanse natuur in al haar stadia presenteert en de cycli van leven en dood volgt.
VANDAAG
De zuidrand van de Sahara doorsnijdt het noorden en oosten van Senegal. Door de steeds verdergaande woestijnvorming heeft de flora en fauna in de loop der tijden grote veranderingen ondergaan. Het rijke dieren- en plantenleven zal hoogstwaarschijnlijk nooit meer terugkomen. Door de droogte en de oprukkende woestijn heeft het noorden van Senegal een savannelandschap met lage grassen, struiken en wat acacia’s. Wat zuidelijker komen al fruitbomen en palmen voor.
Beeldatelier kinderen o.l.v Karolien Vanderstappen
‘Doing things with words’
is dingen doen, vertellen, maken, vormgeven spelen met woorden en typografie. Bestaande zinnen en quotes, racistische uitspraken op sociale media, maar ook nieuwe slogans en antwoorden op discriminatie werden verzameld en bedacht. De woorden geven kracht, ontkrachten waar nodig, doen nadenken, nodigen de kijker uit tot innerlijk bewegen, allemaal met het doel om te strijden voor een wereld waarin iedereen gelijkwaardig is en verschillen bespreekbaar zijn.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Adam Pendleton (°1984) is een Amerikaanse conceptuele kunstenaar geboren in Richmond, Virginia die bekend staat om zijn multidisciplinaire praktijk, met schilderkunst, zeefdruk, collage, video, performance en woordkunst. Zijn werk omvat vaak het onderzoek naar taal en de recontextualisering van de geschiedenis door middel van toegeëigende beelden. In 2008 begon Pendleton zijn werk te ontwikkelen vanuit het idee van Black Dada, een evoluerend onderzoek naar de relaties tussen zwartheid, abstractie en de avant-garde, en hun respectievelijke geschiedenissen. Volgens Pendleton is Black Dada een manier om over de toekomst te praten terwijl je over het verleden praat.
VANDAAG
In het AfricaMuseum in Tervuren is een zaal gecreëerd waarin racisme centraal staat. De bezoeker wordt er geconfronteerd met elf zinnen die een racistische boodschap bevatten en met een resem kranten- en nieuwskoppen over recente racistische incidenten in België. Het AfricaMuseum heeft als koloniale instelling, als propagandamiddel meegewerkt aan het creëren en verspreiden van racistische stereotypes, en heeft daarom de verantwoordelijkheid om zijn verleden te erkennen en een platform te bieden voor discussie, educatie, en reflectie over racisme.
Beeldatelier kinderen o.l.v Kaatje Derre
Een fotoboek van Phyllis Galembo was het vertrekpunt om met de kinderen aan de slag te gaan. Met textiel, karton, en allerlei gevonden materialen werden er ‘kracht-maskers’ ontworpen die zelf gedragen konden worden. Vervolgens werden er met onder andere oude kledingstukken nieuwe kostuums ontworpen die er bij passen.
Phyllis Galembo is een Amerikaanse fotograaf die woont en werkt in New York. Haar onderwerpen zijn de deelnemers aan hedendaagse Afrikaanse ceremonies waarbij mythische personages in maskers en kostuums worden gevierd. Ze kunnen humoristisch of angstaanjagend zijn, de portretten vangen de transformerende kracht van maskerades op.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Nick Cave (°1959) is een Amerikaans beeldhouwer en danser geboren in Fulton, Missouri. Hij is vooral bekend om zijn Soundsuit-series. De eerste maakte hij in 1992. Het zijn kostuumsculpturen, die helder, grillig en buitenaards zijn, vaak gemaakt met gevonden voorwerpen als beschermende schilden die de identiteit van een persoon maskeren. De toeschouwer heeft geen notie van ras, klasse en geslacht van de persoon die het kostuum draagt. Nick Cave stelt zich de vraag hoe we kunnen kijken naar dingen die gedevalueerd en weggegooid zijn en er een ander soort relevantie aan geven?
VANDAAG
Wandelende sculpturen in Kinshasa. Slippers, flessendoppen of snoeren: je kunt het zo gek niet bedenken of de artiesten van Kinshasa maken er een kostuum van. Getooid in deze spectaculaire sculpturen trekken ze de straat op om maatschappelijke thema’s aan te kaarten. Sinds 2015 presenteert het collectief Ndaku Ya het artistieke project KinAct een internationaal festival opgericht door een in Kinshasa geboren kunstenaar en sociaal activist Eddy Ekete. Tijdens het festival wandelen kunstenaars een week lang door verschillende wijken van Kinshasa om kunst tot bij de man van de straat te brengen. KinAct is de afkorting van Kinshasa-in-actie en heeft als doel de uitwisseling tussen kunstenaars uit Afrika en Europa te stimuleren.
”Rien ne se perd, rien ne se crée, tout se transforme”
Initiatieatelier o.l.v Jan Van Hoofstat
Let’s walk together
is een uitnodiging, een voorstel om samen te wandelen. Het toont een menigte mensen die samen onderweg zijn. Een spel van uitgesneden silhouetten met licht en schaduw. Het is een fictieve voorstelling van een straatbeeld. Een poging om alle soorten mensen op te nemen, ieder met zijn uniek silhouet. Van op een afstand zien de figuren er gelijkaardig uit. Wie beter kijkt ziet de verschillen. Misschien wekt dit interesse naar wie de ander is. Het gaat over verbale en non-verbale communicatie. Verbinden door zich onder elkaar te durven bewegen.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Kara Walker (°1969) is een Amerikaanse hedendaagse schilder, silhouettist, printmaker, installatiekunstenaar en filmmaker geboren in Stockton, Californië. Ze werkt rond thema’s als ras, gender, seksualiteit, geweld en identiteit. De focus van haar werk gaat over de geschiedenis van de Amerikaanse slavernij en racisme. Grote uitgeknipte papieren silhouetten tonen beelden van slavernij, misbruik, onderdrukking, de stereotiepe racistische houding van toen. Haar cut-outs zien er sprookjesachtig uit, doen denken aan de populaire illustraties uit sprookjesboeken en toverlampen uit de 18de en 19de eeuw.
Met haar zoektocht naar het Amerikaanse racisme streeft ze ernaar een dialoog mogelijk te maken, waarbij ze zich inzet voor meer gelijke rechten voor de zwarte Amerikaanse vrouw. Bovendien vestigt ze de aandacht op problemen met betrekking tot relaties, ras en gender in andere landen en culturen. Ze gebruikt de kracht van kunst om bestaande conventies omver te werpen.
VANDAAG
De humanitaire situatie in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC) verslechtert snel. Het toenemende geweld wegens etnische conflicten eist een hoge tol van onschuldige burgers. Honderdduizenden van hen proberen veiligheid te zoeken in de randgebieden van de conflictzones. Niet alleen in het oosten van het land is de situatie nijpend, in het hele land hebben zo’n 25 miljoen mensen humanitaire hulp nodig.
Atelier Keramiek o.l.v Ingrid Degeest
‘It don’t matter if you’re black or white,
We reflecteren op inclusiviteit:
Samenhorigheid. Verbondenheid. ‘Unité fait la force’.
De ketting als symbool voor kracht. Samen sterker.
Met gemengde kleien (zwart, bruin, wit) werden ringen gevormd in allerlei kleurwaarden en schakeringen. Deze ringen werden geschakeld tot kettingen.
en exclusiviteit:
Dit zonder te vergeten dat we allemaal individuen zijn die uniek zijn.
De kettingen vormen samen een scherm van 2,50m op 2,50m, waarop verder wordt gewerkt met allerlei o.a. gerecycleerde materialen: plastiek, koorden, elektriciteitsdraden, hout, koper, metaal…
We weven het geheel hiermee aaneen en creëren een caleidoscoop van kleur waarbij alles wat ons inspireerde versmelt: de geografie van Congo, de etnische verscheidenheid, culturele en spirituele geplogenheden, de rijkdom aan ertsen, fauna, flora, textiele en beeldende kunsten, de historie…
Het recycleren van materialen geeft deze een nieuw leven.
Kan dit ook met overtuigingen?
In het werk zit een symbolisch spanningsveld: de keten die verzwakt of de ketting die versterkt. Symbolen van kracht, in beeld of woord, vervolledigen het geheel. Iedereen die meewerkte voegt op die manier een individueel stukje toe, iets wat uitdrukking geeft aan een persoonlijk standpunt of gevoel.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
El Anatsui (°1944) is een Ghanees beeldhouwer geboren in Anyako. Hij woont en werkt het grootste deel van zijn leven in Nigeria en werkt voornamelijk met metaal, gebruikt gevonden voorwerpen (zoals flessendoppen en metalen drankdoppen) en herconfigureert ze om wat hij zijn assemblages noemt te creëren. Hij werkt ook in hout en klei. Zijn team van studio-assistenten vormt een integraal onderdeel van de creatie zodra het concept is gerealiseerd. Knippen, stroken scheiden op kleur en patroon, gaatjes ponsen, inbinden met metalen clips en telefoon- of koperdraad… het is een lang en nauwgezet proces tot het einde. Hij schildert in wezen met zijn materialen en bouwt ze stuk voor stuk op tot ze grote stukken stof vormen. De thema’s gaan over het algemeen over overconsumptie, het milieu en transformatie. Hij heeft tijdens zijn lange carrière een breed scala aan sociale, politieke en historische problemen aangepakt en heeft eveneens een diverse productiemethode en media omarmd.
VANDAAG
Door een ontbrekend afvalbeleid is vuilnis op straat achterlaten een manier van leven geworden. De opeenstapeling van vuilnis op straat en in de goten, zorgt ervoor dat het overvloedige water tijdens hevige regenbuien niet deftig kan worden afgevoerd. Het gevolg zijn overstromingen die op hun beurt voor erosie van de zanderige ondergrond in Kinshasa zorgen. De gouverneur van de stad Kinshasa ondertekende op 21 januari 2021 een circulaire die de productie, import, marketing en het gebruik van tassen en andere plastic verpakkingen in de hele stad Kinshasa verbiedt.
Atelier Keramiek o.l.v Greet Vercammen
De zaal met ertsen in het AfrikaMuseum te Tervuren trok meteen de aandacht. Met als resultaat 5 kleine blauwe plexiboxen refererend naar kobalterts. In elke box staat telkens een klein keramisch werkje waarin het thema kracht naar voor komt. Kobalt wordt gebruikt in veel keramische toepassingen en geeft ook de typische blauwe kleur aan glazuren. Zowel de schoonheid van de pure ertsen trekt de aandacht maar eveneens kan je niet rond de problematiek van het ontginnen hiervan. Het plaatsen van de werkjes in een blauwe plexibox waar de werkjes minder goed zichtbaar zijn refereert ook naar de met gordijnen afgedekte beelden in de rotonde van het AfrikaMuseum.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Eddy Kamuanga Ilunga (°1991) is een hedendaagse schilder geboren in de Democratische Republiek Congo. Zijn schilderijen weerspiegelen de creatieve energie en tegenstellingen van het leven in het hedendaagse Kinshasa. Figuren worden vaak afgebeeld met computercircuits in opvallende klassieke poses, gedrapeerd in weelderig weergegeven stoffen naast rituele voorwerpen die buiten gebruik zijn geraakt. Deze voorstellingen verwijzen naar de problematiek over het heersend gevoel van een deel van de bevolking die zijn erfgoed afwijst door de mondialisering van DR Congo. De bijzondere stijl van Eddy Kamuanga ontstond toen hij twintig was en zijn mobiele telefoon kapot maakte. “Toen ik op mijn iPhone keek”, zei hij, “raakte ik gefascineerd. Ik ontdekte dat deze printplaten zijn gemaakt van mineralen die in Congo voorkomen.” Hij was ook geschokt dat veel dorpen in Congo zijn verwoest vanwege de gebruikte mineralen om elektronica te creëren die over de hele planeet wordt gebruikt.
VANDAAG
Kobalt is een glanzend, zilverblauw mineraal. De Egyptenaren, Grieken en Romeinen gebruikten kobalt vroeger al voor het kleuren van glas, de Chinezen voor het kleuren van porselein. Dit wondermineraal zit tegenwoordig in vrijwel al onze elektrische apparaten. Laptops, mobiele telefoons, smartwatches, elektrische auto’s, e-sigaretten – de lijst is eindeloos. Op twee jaar tijd is de prijs van kobalt niet minder dan vervijfvoudigd door de steeds populairdere elektrische en hybride wagens. Op dit moment voorzien de Congolese mijnen in zeventig procent van de wereldwijde behoefte aan kobalt.
Beeldatelier kinderen en jongeren o.l.v. Ana Mihailovic
Spreekwoordenkoord: In Afrika wordt tekst dikwijls verwerkt in schilderkunst en stripverhalen, dus hierin zagen de leerlingen de gelegenheid om deze 2 onderwerpen met elkaar te verweven, door een Afrikaans spreekwoord uit te beelden op een lino. De lino werd gedrukt, maar uiteindelijk gaf de lino op zich meer de indruk van een beeld uit een stripverhaal te zijn. Dus kozen de leerlingen ervoor om felle kleuren te gebruiken, waardoor alle beelden samen één sterk visueel werk wordt. Het was fijn samenwerken en zoeken naar de betekenis van elk spreekwoord. Sommige spraken voor zich, voor anderen hadden de leerlingen iets meer verbeelding nodig. Het hele proces was een meerwaarde voor alle klassen. Het resultaat spreekt voor zich.
Spreekwoordenkoord: Het lijkt een mobile, maar het zijn miniatuurversies van dingen die nauw verbonden zijn met het dagelijkse leven. Elk voorwerp hier vertelt iets over een lid van ACA+3.
INSPIRATIEBRON: AFRICAMUSEUM TERVUREN
“Spreekwoordenkoord van de lega volkeren. Werd opgehangen op het dorpsplein, voorwerpen werden vastgemaakt die verwezen naar 1 of meer spreekwoorden. Mensen gingen rond het touw zitten en gaven commentaar op de voorwerpen. Nodigde uit tot verhalen vertellen en ideeën wisselen.”
Beeldatelier kinderen o.l.v. Arend Pelgrims
De leerlingen hebben een eigen krachtbeeld gemaakt. Ieder nam zijn eigen talent als uitgangspunt. Vertaalt naar een abstracte vorm. Een beeldje waar hun eigen kracht in schuilt. Een voorwerp dat kan dienen als geluksbrenger. Zo kunnen de beeldjes een boost geven wanneer je even in een dipje zit, door je te herinneren aan waar je goed in bent.
INSPIRATIEBRON: AFRICAMUSEUM TERVUREN
Krachtbeelden huisvesten de geest van voorouders van bepaalde Afrikaanse koningen en geven hen bijzondere krachten. De beelden werden gemaakt op bestelling van een ‘ritueelexpert’ die ze gebruikte om te communiceren met geesten. Deze beelden werden vaak met magische ingrediënten ‘geladen’ zoals de kop van een slang, het oog van een arend, de haren van een jachthond… Hoe meer spijkers of andere voorwerpen in het beeld, hoe meer het dienst heeft gedaan. De spijkers worden ingeslagen om de spirituele kracht van het beeld te activeren. De magische lading werd ingesloten in een lichaamsholte, afgesloten door een harsdop, versierd met een buikspiegel; het oog van de ziel. Tegelijkertijd laat het ons nadenken over de problematische manier van ‘verzamelen’ waar etnografische musea vandaag mee geconfronteerd worden.
Atelier Textiel o.l.v. Kornelia Bonnaerens
Carla Van der Elst
Religieuze Afrikaanse kostuums gemaakt van afval. Geïnspireerd door fotograaf Stéphan Gladieu die in de stad Kinshasa een bijzonder cultureel verschijnsel op het spoor kwam. De foto’s die hij hiervan maakte voor zijn project Homo Détritus staan vol met pijnlijke metaforen over de verhoudingen tussen Afrika en de Westerse wereld, maar zijn tegelijkertijd ook prachtig om te zien. Veel van deze draagbare kunstwerken hebben meerdere betekenissen. Niet alleen traditie, kolonialisme en het afvalprobleem komen dan ter sprake, maar bijvoorbeeld ook het gebrek aan schoon drinkwater of de positie van de vrouw. Behoorlijk heftige onderwerpen dus. Toch koos Gladieu ervoor om dit alles luchtig te fotograferen. Er bestaan volgens hem al genoeg beelden die de schrijnende kant van Afrika belichten. Zijn aanpak laat zien hoe veerkrachtig de bewoners van Kinshasa zijn.
Hilde Van Looveren
Dit werk is een mix van oude fietsbanden in combinatie met de stof van een oude paraplu rond een kern van ijzerdraad. Ze zoemen, ze kriebelen, ze prikken… Insecten zijn dieren met een imagoprobleem, dat we meestal verbinden met angst, kunst spreekt de taal van emotie en nodigt uit tot ander gedrag. Het combineren en herschikken van organische lijnen met verrassende recyclage materialen doet een spanningsveld ontstaan dat niet alleen de schoonheid en kwetsbaarheid van de natuur benadrukt, maar ook de kracht ervan. Geïnspireerd door de beeldhouwer Nkwocha Ernest. Hij maakt zijn kunstwerken met oude banden die hij verspreid over Lagos vindt. Zijn kunstwerken, gedreven door de wens om Lagos schoon te maken, winnen aan populariteit in Nigeria. Maar nu wil hij zijn rubberachtige creaties over de hele wereld meenemen.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Ernest Nkwocha 1986°is een Nigeriaanse beeldhouwer. Hij komt uit de lokale overheid van Ngo-Opkala, Imo State, Nigeria. Ernest is gespecialiseerd in het recyclen van afgedankte banden. Kreeg zijn opleiding aan de prestigieuze Auchi Polytechnic in Edo. Momenteel woont en werkt hij vanuit zijn studio in Lagos.
Karine Gutschoven
Ooit was ik verpleegkundige met 2 jonge kinderen. Zowel op het werk als thuis was ik aan “het zorgen voor”. Vóór mijn studies verpleegkunde studeerde ik aan de kunsthumaniora.Toch ben ik heel mijn leven blijven schilderen. Dit dankzij mijn man, Philippe, en bepaalde vrouwen die mijn weg kruisten. Ik denk hier vooral aan Leni Creuvels, An Lanckman, Jeannine De Raeymaecker en Kornelia Bonnaerens. Het zijn zij die mij inspireerden om met kleuren te spelen en bepaalde materialen te hergebruiken. Die materialen waren ooit belangrijk in iemands leven. Ik vind het een fijne gedachte dat die materialen onderdeel worden van een nieuw geheel. Op die manier krijgen mijn werken een nieuwe verbinding met anderen. Het gebeurt regelmatig dat ik op straat loop en denk : hé, hier kan ik iets mee. Ik vind het belangrijk dat mijn werk kan ontroeren. Het beeld hoeft niet precies te kloppen, de verhoudingen mogen wringen, de lijnen hoeven niet te sluiten. Er moet beweging in zitten. De schoonheid van het niet perfect zijn, dat is waar ik naar zoek. Ik word zelf dikwijls ontroerd door wat er gebeurt wanneer ik een werk maak. Het verwondert mij telkens weer dat een kleine aanpassing zoveel kan veranderen. Ik vind mijn inspiratie door alledaagse dingen op een andere manier te bekijken. Ik probeer om niet alleen naar iets te kijken maar het ook echt te zien. Dan liggen de schatten voor het rapen. Ik geniet van het proces en ben niet alleen gefocust op het resultaat. Als ik aan de slag ga, gaat de creativiteit vanzelf stromen en komt ook de inspiratie. Ik heb een prachtige manier ontdekt om mijzelf uit te drukken. Dank aan alle mensen die mij gemaakt hebben tot de persoon die ik nu ben.
Les Cajoutiers o.l.v Khoudia Diouf en Abdourahmane Guissé
Ze zien eruit als wandelende schildwachten van de kust…De MANGROVEN in Senegal…! …beschermers van het milieu. Wortels die in water groeien en zichtbaar zijn boven het water- en grondoppervlak met een hoge biodiversiteit. Ze hebben het beste van beide werelden. Habitat voor tal van dieren waaronder veel vissoorten. Mangroven beschermen en stabiliseren de kustzones. Dankzij hun luchtwortels voorkomen mangroven kusterosie en vormen ze een effectieve barrière tegen winden, golven en zeestromingen. Ze beschermen de kusten en hun bewoners dus tegen cyclonen, stormen en tsunami’s.
Atelier Digitale kunst o.l.v Valerie Baeyens
Geïnspireerd naar ‘second hand reading’ van William Kentridge. Kentridge beschrijft zijn boek “als een soort materiële weergave van iemands hoofd, van het aantal gedachten dat voorbij kan zoeven, zoals de zinnen in een woordenboek of encyclopedie.” Alle leerlingen maakten elk een korte getekende zwart-wit animatie op de bladzijden van een boek. Drie flipboeken op A3-formaat waarin alle animaties samenkomen worden getoond in combinatie met films. Een mooi samenwerkingsproces waar tekeningen/frames in dezelfde boeken getekend worden en zo elkaar beïnvloeden.
Een Krampusjas volgens de smyrnatechniek geknoopt met allerlei stofresten. Krampus is een demon, half monster half geit, een verre voorvader van onze ‘zwarte piet’ die ondertussen ook al tot de geschiedenis behoort. Aan de vooravond van Sinterklaas razen de Krampussen in een harig kostuum en houten gruwelmasker met vlammende toortsen door de straten. Een woeste bende van in monster verklede mannen jagen de omstanders de schrik op het lijf. De ‘Krampustraditie’ is bewaard gebleven in de Alpen en Beierse dorpen en duikt ook op in midwintervieringen en zonnewendefeesten in verschillende regio’s van Europa. De traditionele Afrikaanse gebruiken hebben een frappante link met onze oude Westerse heidense tradities. We zijn minder verschillend dan we denken. Afrikaanse goden en katholieke heiligen hebben mekaar wel eens gekruist. Net als de rituele dansen op Afrikaanse volksfeesten helpt ook de viering van Krampus om uiting te geven aan onze menselijke angsten en is het een krachtige manier om een sterk groepsgevoel te creëren. Zowel masker als kostuum zijn bij de traditionele Afrikaanse dans en de Krampuslegende een sterk communicatiemiddel. Ze kunnen bovennatuurlijke wezens, goden, legendarische figuren en emoties uitbeelden.
Een illustratie van een Zauli danser en Krampus.”Wat wij en alle volkeren gemeen hebben …tradities en maskers…van in de voorhistorie”
Do not feed the Wolf behind the Curtain.
Stijn Yperman
Een bezoek aan het Africa Museum heeft me aan het denken gezet over ‘het unieke’, ‘het specifieke’ en ‘het universele’. Door het ontsluiten van schatten, verhalen, stukken geschiedenis van het Afrikaanse continent wordt ik me heel bewust van het feit dat vele zaken gelijkenissen vertonen met onze geschiedenis en verhalen. Het verschil in geografie, andere tijdskaders en –geesten zorgen ervoor dat sommige zaken een specifieker of een uniek karakter krijgen of toch net het universele aantonen. Zo ontstond een persoonlijk artistiek project ‘Do not feed the Wolf behind the Curtain’ waarvan 3 werken te zien zijn in de expo ‘Kracht’. Hierin staat het masker en het gordijn centraal als symbolen van het onbekende die angst inboezemen. Het gordijn staat hier symbool voor het afsluiten i.p.v. ontsluiten. Het afsluiten ontneemt de kans op dialoog, ontneemt zo de hoop en voedt de angst. Het masker daar in tegen toont vaak niet de werkelijkheid maar toont in verschillende culturen de angsten, gaat op zoek naar het magische of wil iets beïnvloeden op een magische of spirituele manier. Het masker opent de dialoog door de angsten te benoemen en het zoeken om via magie, rituelen, het spirituele,… hierop invloed uit te oefenen. De Afrikaanse maskers stralen meestal een enorme kracht uit net als de maskers in de werken van Jeroen Bosch (1451 – 1516), James Ensor (1860 – 1946) en Pieter Bruegel de oude (ca 1525 – 1569) in b.v. het werk ‘De val der opstandige engelen’. Hierin worden de maskers ook ware monstertjes. Dit alles vormt voor mij de inspiratie voor mijn werken ‘One teeth but a lot of Stories’ en ‘Do not feed the Wolf’. Daarnaast voel ik in de traditionele Afrikaanse woningen opgebouwd uit stro een link met onze traditionele hooibergen die ons agrarische landschap lang mee vorm hebben gegeven. Dat laatste was dan weer voor Van Gogh en Monet een onderwerp in hun schilderijen. Hieruit ontstond mijn werk ‘Behind the Curtain’.
Beeldatelier jongeren o.l.v. Bert Lezy
Zayd en Jacob : ’Speer boog en pijl’ De kracht van de jacht.
Adyant en Tijl : ’Jungle box salade’ Krachtvoer voor in de jungle
Niels : ’a=raak’ Terroristen
Koumba : ’Koumba’ (lino) Kracht: je leert durven de lino uit te snijden en op het blad te krijgen
Jinthe en Lisa : ’de boomhut’ Er is kracht nodig om een boomhut te bouwen
Eden : ’het Lepiane wapen’ Jachtwapen. Wordt gebruikt om te slaan en slachten.
Warre : ’boom’Massief hout en verstevigingspaal. Kracht als ondersteuning.
Beeldatelier Jongeren o.l.v. Katleen Stinkens
Op een glanzend gouden achtergrond hebben de leerlingen een intuïtief ontwerp gemaakt. Spelend met lijnen, vormen en vlakken variëren de werken tussen abstractie of een figuratieve ondertoon. Tevens prikkelen de kleuren en patronen de verbeelding. Het verhaal van het goud van Afrika is er een van tegenstellingen en complexiteit. Aan de ene kant vertegenwoordigt het de belofte van welvaart en vooruitgang, een kans voor economische groei en ontwikkeling. Aan de andere kant herinnert het ons aan de diepgewortelde uitdagingen waarmee Afrikaanse landen te maken hebben bij het beheer van hun natuurlijke hulpbronnen. Geïnspireerd door het werk van hedendaagse kunstenaar Jean Koumy kozen we om ook het positieve aspect te belichten. De prachtige glimlach van de Afrikaanse mensen is een testament van hun kracht, hun trots en hun onverwoestbare geest die schittert als een kostbare schat in de ziel van het continent. In die stralende glimlach ligt een diepe verbondenheid met het verleden en een hoopvolle blik op de toekomst. Het is een herinnering dat zelfs te midden van moeilijkheden, de kleuren van hoop, liefde en gemeenschap blijven stralen. Alle individuele werken vormen samen één schitterende mozaïek, elk een drager van een globale identiteit en cultuur.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Jean Koumy °1961 is een kunstschilder geboren te Togo en momenteel woonachtig te Gent. Stijl leunt aan bij PopArt en de Cobra beweging. Koumy heeft een fascinatie voor levendige kleuren waarbij hij zijn inspiratie haalt uit de prachtige textielen ontworpen door de mamas Benz uit Togo. Doorheen die eclectische mix aan inspiratiebronnen trekt de kunstenaar één rode draad: de glimlach. Pure en directe uitingen van dankbaarheid, liefde en levensvreugde vinden hun weg naar Koumy’s beelden en doeken om geen enkele zijde van het positivisme onderbelicht te laten.
Grafiekkunst o.l.v. Lieve Vanheerswynghels
Kracht komt niet van winnen. Niet toegeven bij tegenslagen: veerkracht. “Ik ga je verlaten zei angst, hoe moet ik dan verder zei kracht, vraag het aan wijsheid die staat naast je.” “Als je naar de zon draait, valt de schaduw achter je.” Monotype vertrekt van een zwart geïnkt vlak waarin gewerkt wordt. Daarna worden geel, rood en blauw over het zwart gedrukt. Uit het inktzwarte duister verschijnen mooie beelden. Sneak peek grafiek. Een pracht van ambacht. We kleuren binnen de lijntjes, maar maken het wel bont. Een caleidoscoop met zwart in de hoofdrol. Gelukkig is papier geduldig. Creativiteit brengt raad. Licht in de duisternis.
3 koppen geschilderd na een bezoek onlangs in januari aan Senegal. Agnes heeft daar Les Cajoutiers in Warang bezocht. Les Cajoutiers, een project van van Sophie Camara vond ze zeer aangrijpend. Blij dat ze mag meedoen aan de tentoonstelling want Afrika ligt haar nauw aan het hart.
Responsibility (2023) keramiek, hout, spiegels, motor, 61 x 49 x 47 cm, 10kg “We hebben de neiging om met onze vinger naar buiten te wijzen als het op verantwoordelijkheid aankomt. Dat doe ik ook. “
Installatie: https://youtu.be/1af48PPWPXU
Beeldatelier Jongeren o.l.v. Nel De Wever
Geïnspireerd door Afrikaanse maskers met voornamelijk karton als materiaal. Vormen werden uitgesneden, op elkaar geplakt en versierd tot een bas-reliëfeffect. Afrikaanse motieven en kleuren zijn op de maskers geschilderd en andere materialen zoals kurk gebruikt als versiering.
Beeldatelier kinderen o.l.v. Sacha Eckes
Als uitgangspunt Congolese krachtbeelden: Het ziet eruit als een man die gefolterd wordt met al die nagels erin. Maar voor de Congolese makers en gebruikers van deze beelden was het een container, die via een ritueel leider een specifieke geeste huisde. Het beeld werd geconsulteerd zoals een traditionele ‘chef’ om conflicten op te lossen en om beslissingen te maken. Elke nagel en scherp voorwerp die erin werd gedaan om de kracht te activeren, representeert een probleem dat opgelost werd. Een waarzegger steekt kracht in een beeld zodat het bescherming biedt. In dingen kunnen speciale krachten zitten. Want een gewoon voorwerp kan net iets meer betekenen wanneer het een geheim, herinnering of een souvenir in zich meedraagt.
Waar zit er nog kracht in? We kijken naar andere culturen en naar religies.
– amuletten
– kristallen
– beeldjes
– munten
– souvenirs
Gewerkt met gerecycled was zeep flessen, duimspijkers en andere materialen die voorhanden zijn. Het stukje kracht zit in een luciferdoosje in het beeld verhuld. Daarna werden de beelden versiert met witte en zwarte verf en lieten de kinderen zich verder inspireren door gestileerde verfstrepen, patronen die worden gebruikt om het lichaam en het gezicht te versieren tijdens ceremonies en rituelen. Ook gekeken naar Picasso die sterk beïnvloed was door Afrikaanse kunst alsook Keith Haring die door tribal patronen geïnspireerd was.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Romuald Hazoume 1962° is een Yoruba multidisciplinaire kunstenaar geboren in Porto Novo, Benin. Hij werkt met gerecycleerde materialen, fotografie, film en assemblage van grote installaties. Over het algemeen eigent Romuald Hazoume zich gevonden voorwerpen toe en reconstrueert ze in onbekende assemblages. Door ze uit hun context te halen, weet hij de betekenis ervan te veranderen. Deze ambitieuze en krachtige creaties markeren hem als een werkelijk originele en innovatieve kunstenaar. Omdat hij erg trots is op zijn Yorubaanse afkomst, behandelt hij kwesties als de slavenhandel in Afrika en specifiek Benin als een belangrijk uitgangspunt. Zijn bekendste werk met grote impact heet ‘La Bouche du Roi’, 304 maskers gemaakt van zwart plastic, benzine jerrycans elk met een open mond, ogen en een neus.
Atelier Glaskunst o.l.v. Isabelle Dethoor
Het spiegelbeeld, soms voorbijgaand of vergankelijk. Een plek waar de werkelijkheid zichtbaar wordt, verschijnt … scherp, troebel of vervormd. Waarin lichtstralen kunnen dansen op het ritme van Afrika. De weerspiegeling met of zonder kleur vertelt ons dat de kracht van het zichtbare er is om het onzichtbare kenbaar te maken.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Zanele Muholi werd in 1972 in Zuid-Afrika geboren. Ze woont en werkt in Johannesburg, Durban en Kaapstad. Muholi is een zeer getalenteerde fotograaf die zichzelf omschrijft als een ‘visuele activist’ in plaats van als een kunstenaar. Haar werken zijn bijzonder krachtig en mooi, met een krachtige aanwezigheid van het model, dat niemand minder is dan zijzelf. Met indringende zwart-witportretten wil de fotograaf en visueel activist deze vaak onzichtbare gemeenschap vastleggen voor het nageslacht. “Door de kleur van mijn huid op mijn foto’s opzettelijk donkerder te maken, kan ik mijn zwarte status beter claimen.”
Les Cajoutiers o.l.v Khoudia Diouf en Abdourahmane Guissé
Dakar gezien vanuit de lucht…De stijgende zeespiegel aan de kusten van West-Afrika heeft nu al huizen en infrastructuur opgeslokt. De zoektocht naar effectieve oplossingen hinkt achterop. De klimaatverandering vormt de belangrijkste oorzaak voor de stijging van de zeespiegel, maar ook ongereguleerde zandwinning en de vernieling van mangrovewouden draagt bij aan de problemen.
Les Cajoutiers o.l.v Khoudia Diouf en Abdourahmane Guissé
Ishango: Het Ishango-beentje is een archeologische vondst, die als het oudste wiskundige bewijs van de mensheid wordt beschouwd. Het beentje is gevonden in 1960 nabij Ishango, een plaats in (indertijd) Belgisch-Congo, gelegen aan de noordoever van het Edwardmeer, op 15 kilometer van de evenaar. Ontdekker was de Belg Jean de Heinzelin de Braucourt, in dienst van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.
Atelier Textiel o.l.v. Kornelia Bonnaerens
Tania De Meyere
Maakt werken die volledig of grotendeels zijn opgebouwd uit recuperatie-, rest- of afvalmateriaal. Enerzijds werk ze met materialen en objecten die in normale omstandigheden op de afvalberg zouden belanden. Daarnaast schuimt ze graag tweedehandszaken af om inspirerende materialen te verzamelen dewelke een tweede leven krijgen in haar creaties. Kleur, vorm en tactiliteit bepalen de intuïtieve selectie en samenstelling van de materialen waarmee ze aan de slag gaat. Haar inspiratie is steeds een samensmelting van enerzijds de materialen en voorwerpen met anderzijds gebeurtenissen, ontmoetingen, gevoelens of vaststellingen. Reizen en muziek zijn bronnen die haar daarbij voeden. Vaak creëert ze strakke repetitieve composities die tegelijkertijd een speelse en vrolijke uitstraling hebben. De artisanale thuiswevers die ze her en der ontmoette in Tanzania inspireerden haar voor het maken van dit werk. De kracht die de vaak doorleefde handen van deze wevers uitstralen is immens. Ze zijn in staat om eindeloos te creëren, zonder moeite zo lijkt het wel. Onuitputtelijk zijn ze, steeds gaan ze door, tegenslag of niet, telkens opnieuw slaan ze zich er wel weer doorheen, desondanks de harde leefomstandigheden. De onregelmatigheid waarmee het garen nu weer voor dan weer achter het raster loopt, symboliseert de ups en downs van het leven. Dit werk alludeert naar het vinden van kracht om door te gaan en er bovenop te geraken, telkens opnieuw, na elke mindere dag of mindere periode. Het ritmische boven-onder-spel in het werk verwijst bovendien naar de techniek van het weven. De verticaliteit van het werk suggereert te zijn geproduceerd op een smal artisanaal weefgetouw. Het kleurenspel refereert naar de kleurrijke Afrikaanse samenleving. Materialen: garen en kunststof.
Tania De Meyere
De inspiratie voor dit buisvormig werk vond ze tijdens het ronddwalen in de soeks en de vele levendige marktkraampjes in Marokkaanse dorpjes. Specifiek is het overweldigende spel van krachtige kleuren en geuren en bovenal de ongeëvenaarde manier van presenteren van de koopwaren. Vooral de torentjes met kruiden en specerijen bleven bij. De kracht die zo’n toren uitstraalt is bijna onwezenlijk! Hoe doet men het om zo’n fragiel materiaal te presenteren in zo een statige toren? De felle kleuren in het werk symboliseren bovenal de intense krachtige geuren die je enkel daar kunt opsnuiven. De vorm van het werk alludeert naar de grootste torentjes. De ietwat statige vorm en de intense kleuren verwijzen daarnaast naar de grootse kracht van hetgeen natuurlijk is. De helende en genezende krachten van specerijen en kruiden zijn voor het westen doorheen de tijd meer en meer een onbekende geworden. Het betreft echter kracht van de meest pure en zuivere aard waarmee we opnieuw voeling wensen te krijgen. Materialen: garen, karton en metaal.
Laura Davis
Het werk is een stierenhoofd geweven van wilgentakken en geïnspireerd op de Griekse minotaur-myth en de Ankole koeien van Centraal-Afrika. In onze mythische verbeelding, schept de stier zowel in Europa als in Afrika, een monster dat onze angsten belichaamt, gevangen in een labyrint… een symbool van rijkdom … een kracht om tegen te vechten … hier geweven van wilgentenen, zacht en buigzaam en sterk als een os. Herinnerend aan het handwerk van Afrikaanse boerinnen en koopsters wier manden werelden dragen. De runderen spelen al zo’n 6000 jaar een belangrijke rol in het leven van verschillende Afrikaanse stammen zoals de Tutsi en Ankole. Deze dieren bezorgden een stam zowel eten, betaalmiddel als status. De runderen met de langste hoorns behoorden toe aan de koning en werden als heilig beschouwd. De dieren zijn ook in andere continenten uitgezet, waardoor het dier niet langer bedreigd is. Laura woonde van 2006 tot 2008 en van 2013 tot 2015 in Kinshasa. In Kampala verbleef ze van 2018 tot 2022.
Bie Garcet
‘Dragen’
…of over de kunst van het dragen
Niet de kanga, maar het lichaam die die omhult Opbollend, deinend en wiegend bij iedere stap
Onbewust zelfbewust
Traag ge-aard
steeds verbonden
Vreugde alom
Geïnspireerd op menselijke beeltenissen uit Kameroen en Voodoo-poppen. Materialen: leem, stro en vodden rond een stok.
Marij Sarens
Dit werk bestaat uit verschillende zeefdrukken in zwart en met speciale effectenlijm met daarop zilverfolie met behulp van de transferpers op handgeschept papier. Als inspiratiebron de opgeprikte insecten in het AfricaMuseum. In de Egyptische mythologie was de scarabee heilig en werd geassocieerd met de zonnegod Khepri. De scarabee werd gezien als een bron van creatieve kracht, wedergeboorte en transformatie. De kever die de mestbal rolt, symboliseert de zon die over de hemel rolt. Hij toont ons dat zelfs de kleinsten onder ons grote dingen kunnen bereiken door te volharden en te geloven in onze eigen kracht.
Ekaterini Kaloudis
Het grote doek is gemaakt met primitieve batik. In Afrika doen ze dat veel. Beschilderd met bloem en water, laten drogen, en dan met textiel medium gemengd met zwarte plakkaatverf op de gedroogde bloem.
Beeldatelier Jongeren o.l.v. Astrid Chamberland en Lieven Paelinck
Minerale & Menselijke Grondstoffen / Mineral & Human Resources
In vitrinekasten liggen grondstoffen en objecten; afdrukken van fossielen, gefabriceerde edelstenen en juwelen. Erachter een foto op zeildoek: Een groep gevluchte Afrikaanse mannen kijkt afwachtend toe. Er ontstaat een spanningsveld tussen jou, de mannen en de objecten in de vitrinekasten.
Astrid en Lieven voerden gesprekken met hun leerlingen over de symboliek, herkomst en geschiedenis van juwelen en hun waardevolle grondstoffen: metalen en edelstenen. Ouders en deelnemers werden eveneens bevraagd omtrent hun magische (geheime) super talenten en krachten. Er ontstonden verschillende pistes: De vorm van de ‘Antwerpse’ brilliant werd bestudeerd. Juwelen als krachtsymbool werden ontworpen en gemaakt. Sporen van bodemschatten werden ontdekt en verguld.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Chéri Samba 1956° is een kunstschilder uit Congo-Kinshasa. Samba woont in Kinshasa en in Parijs. Zijn schilderijen bevatten bijna altijd tekst in het Frans en Lingala, waarin hij commentaar geeft op het leven in Afrika en de moderne wereld. Zijn internationale doorbraak kwam met zijn deelname aan de expositie Les Magiciens de la Terre in het Centre Georges Pompidou in Parijs in 1989.
Atelier Textiel o.l.v. Kornelia Bonnaerens
Ekaterini Kaloudis
Kracht putten uit positiviteit als opzet voor een betere omgang in de maatschappij. Een krachtige blik op verandering en meer solidariteit in de wereld. Samen veerkrachtig zijn in moeilijke tijden, de oorsprong met krachtige woorden en kennis verstaan, de oorsprong van ontwikkeling, en het beste er uithalen voor een beter samenleven. De ergenis van onze voorouders niet ontkennen, dat is de erfenis om terug te gaan naar een bewogen avontuurlijk overleven. Deze werken zijn krachtige cocons die ontpoppen, vlezige stukken die terug naar de bron gebracht willen worden in een goddelijke zee van hoop, geen wanhoop.
Marij Sarens
Variatie van de scarabee in stof.
Atelier Textiel o.l.v. Kornelia Bonnaerens
Kristien Verhaeren
De ‘mplumpilute’ of de ‘veerluit’ is in 1974 ontworpen door de Senegalese Zhenga Malako, de eerste vrouwelijke (en zeer gerenommeerde) instrumentenbouwer van het Afrikaanse continent. Deze luit heeft iets elegants en vrouwelijks, en mag in feite ook enkel bespeeld worden door (Afrikaanse) vrouwen. Zij hopen zo met dit ‘stil protest’ toch een stem te krijgen in de meestal overwegend mannencultuur in hun land. De veren aan het uiteinde zijn niet alleen decoratief bedoeld, door hun lichtheid en beweeglijkheid kunnen zij ook de boodschap verspreiden van de liederen die met deze luit worden gespeeld.
Tekenkunst o.l.v. Lieve Vanheerswynghels
De leerlingen maakten collages naar kunstenaars Wangechi Mutu en Ellen Gallagher. “Ze knipten patronen uit stof tot nadenken.” Kracht
Veerkracht
Verbeeldingskracht
Getriggerd door de tijdsgeest
Fascinatie voor contrasten
Zwart, wit
Kleurcontrasten
Gezocht en gevonden
Immense cultuur
Pijnlijke geschiedenis
Onverwerkt, niet erkend
Hoopvolle zoektocht
Weg naar de toekomst
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Wangechi Mutu 1972° is een kunstenaar, geboren in Nairobi, Kenia. Verhuisde halverwege de jaren negentig naar de VS om beeldende kunst te studeren. Haar ervaring met migratie en haar diaspora-identiteit hebben haar creaties doordrenkt met een uitgebreide filosofie van erbij horen: “Als een plant maar één wortel heeft, betekent dat niet noodzakelijkerwijs dat hij rechtop en sterk zal staan. Het idee om veel wortels te hebben, om je voeten echt op verschillende plekken te hebben staan, geeft mij enorm veel kracht.” In de praktijk van Mutu is het mengen van materialen door middel van collage, bricolage en montage niet louter een formele keuze, maar een leidend principe van veerkracht en regeneratie. Fictieve personages versmelten met historische figuren, dieren en planten in een prikkelende cyclus van metamorfose, waardoor hun versterkende en helende vermogens vrijkomen.
Beeldatelier kinderen o.l.v. Véronique Mazimpaka
Sneeuw in Afrika? Laat ons op een speelse wijze nadenken over het mechanisme in ons brein dat in categorieën werkt om informatie te verwerken. Deze veralgemening vormt stereotypen. Stereotypen zijn generalisaties en versimpelingen van de werkelijkheid, die een situatie of groep terugbrengt tot een clichébeeld. Veralgemenen kan tot discriminatie lijden. Daarvoor moeten we waakzaam blijven.
Les Cajoutiers o.l.v Khoudia Diouf en Abdourahmane Guissé
SCHILDEREN ZOALS MAX MACODOU DIOP…
Max Macodou Diop 1963° is een schilder geboren in Senegal. In zijn werk laat hij het dagelijks leven van zijn land, Senegal, zien. Diop’s schilderijen vertegenwoordigen de traditionele cultuur die dreigt te verdwijnen, het leven op het platteland, de religie, de theeceremonie, muzikanten. Zijn familie komt oorspronkelijk uit St. Louis daar bezocht hij regelmatig mijn grootouders waardoor hij de traditionele cultuur in de omliggende dorpen kon bestuderen. Helaas zijn in de steden veel van deze tradities door de modernisering verdwenen. Zijn schilderijen zijn zeer kleurrijk en opgebouwd als een puzzel.
Beeldatelier jongeren o.l.v. Polien Boons
Deze werken zijn gemaakt van ytong tijdens een groepswerk gebaseerd op het boek “L’invitation au voyage” van Philip Aguirre y Otegui. Het verkent thema’s van architectuur, reizen en onderweg zijn, wat een link legt met het tweede werk ” de zetel” waar het gebruik van de plastic tas refereert naar reizen. Het zetel werk is geïnspireerd op de foto reeks Unomgcana/Umaskhenkethe van Nobukho Nqaba. Foto’s waarin de plastic mesh tas genaamd Unomgcana of Umaskhenkethe in het Xhosa, reflecteert op migratie en overleving. Het symboliseert persoonlijke herinneringen aan migratie binnen Zuid-Afrika, waarbij de tas een essentiële rol speelt als symbool van thuis en strijd.
REFERENTIE KUNSTENAAR MET AFRIKAANSE ROOTS
Nobukho Nqaba 1992° werd geboren in Butterworth, Oost-Kaap, Zuid-Afrika en verhuisde naar Grabouw in 1998 waar ze drie jaar een boerderijschool bezocht. Met behulp van geruite plastic zakken, algemeen bekend als Chinese tassen, effen grijze dekens en versleten overalls, wijst ze op de kwetsbaarheid en vergankelijkheid van het zich thuis voelen. Nqaba’s werk reflecteert op persoonlijke herinneringen aan het opgroeien in een informele nederzetting in Grabouw, Kaapstad en de complexiteit van migratie en arbeid.
Steun Les Cajoutiers door een kunstwerk te kopen.
Met jullie steun kan nieuw materiaal gekocht worden voor hun atelier “Shaking Cajoutiers” om volgend schooljaar een nieuw kunstproject te starten. Kunst werkt helend en geeft enorm veel zelfvertrouwen.
Of doe een gift op rekening :
Les Cajoutiers
IBAN BE43 001 5798682 01
FORTIS : BIC/SWIFT GEBABEBB
Met vermelding “Gift Shaking Cajoutiers + jouw NAAM”
Sinds oktober 2022 wisselt Veronique Mazimpaka online haar artistieke kennis uit met Khoudia Xoujeu Juff en Abdourahmane Guissé, twee opvoeders van het internaat voor dove leerlingen van Les Cajoutiers, in Warang (Senegal). Véronique Mazimpaka heeft Belgisch-Congolese roots, is leerkracht in de Academie Mechelen en is curator van deze tentoonstelling.